Destanlar henüz aklın ve bilimin toplum hayatına tam anlamıyla hâkim olmadığı ilk çağlarda ortaya çıkmış sözlü edebiyat ürünleridir. Milletleri derinden etkileyen tarihî ve sosyal olayları anlatan manzum ve mensur, edebî eserlere destan adı verilir. Bu tür edebî eserler tabiî afetler (deprem, bulaşıcı hastalık, kuraklık, kıtlık, yangın vb.), göçler, savaşlar ve istilâlar gibi önemli olayların etkisiyle tarihin eski çağlarında meydana gelmiştir
Destan çeşitleri:
Destanlar, oluşum biçimlerine göre ikiye ayrılır:
1.Doğal(Tabiî) Destan: Önce bir şair tarafından söylenen, zamanla şairi unutularak anonimleşen destanlardır. Bunlar, dilden dile dolaşırken büyük değişikliklere uğrar. Mesela Ergenekon Destanı doğal destandır.
Doğal Destanlar üç safhada oluşur:
a) Doğuş safhası: Bu safhada milletin hayatında iz bırakan önemli tarihî ve sosyal olaylar, bu olaylar içinde yüceltilmiş efsanevî kahramanlar görülür.
b) Yayılma safhası: Bu safhada, söz konusu olay ve kahramanlıklar, sözlü gelenek yoluyla yayılır. Böylece bölgeden bölgeye ve nesilden nesle geçer.
c) Derleme (yazıya geçirme) safhası: Bu safhada, sözlü gelenekte yaşayan destanı, güçlü bir şair, bir bütün hâlinde derleyip manzum olarak yazıya geçirir. Çoğu zaman bu destanların kim tarafından derlendiği ve yazıya geçirildiği belli değildir.
Doğal Destanın Özellikleri:
a. Yazarı bütün toplum, yani anonimdir.
b. Olaylar bir kahramanın çevresinde gelişir.
c. Konu toplum hayatıyla ilgilidir.
ç. Manzumdur.
d. Destanlar tarihle ilgilidir, fakat tarih değildir.
e. Destanlarda belli bir coğrafya vardır.
f. Destan kahramanları soylu insanlardan oluşur.
g. Destanlarda olağanüstü olaylar görülür.
ğ. Zaman bakımından uzun atlamalara rastlanır.
İlk Türk Destanları
1.Altay-Yakut: Yaradılış Destanı
2.Sakalar Dönemi: a. Alp Er Tunga Destanı b. Şu Destanı
3.Hun Dönemi: a. Oğuz Kağan Destanı b. Attila destanı
4.Köktürk Dönemi: a. Bozkurt Destanı b. Ergenekon Destanı
5.Uygur Dönemi: a. Türeyiş Destanı b. Göç Destanı
İslamiyet’in Kabulünden Sonraki Türk Destanları
1. Karahanlı Dönemi: Saltuk Buğra Han Destanı
2. Kırgız Manas Destanı
3. Türk-Moğol: Cengiz-name
4. Tatar-Kırım: Timur ve Edige Destanları
5. Selçuklu-Beylikler ve Osmanlı Dönemleri:
a. Seyyid Battal Gazi Destanı
b. Danişmend Gazi Destanı
c. Köroğlu Destanı
Diğer Milletlere ait Doğal Destanlar:
'' Ilyada ve Odysseia:'' MÖ 11-12’nci yüzyıllarda geçtiği sanılmaktadır. Homeros destanları olarak bilinirler. Yunan Yarımadası’ndaki Akhalar’ın, Anadolu’daki İon krallıklarına saldırısı ve Akha kral ve prenslerinin daha sonraki serüvenleri anlatılır. Özellikle Odysseia, Yunan Tragedyası ve Batı edebiyatının önemli bir kaynağıdır.
'' Beowulf:'' Eski İngilizce halk destanı Beowulf
''Nibelungen:'' Almanya
''Chanson de Roland:'' Frank kralı Charlemagne’ın savaşlarını anlatır
LeCid:'' İspanya
''Mahabharata:'' Hindistan
''Ramayana:'' Hindistan
2.Yapma (Sunî) Destan: Doğal destandan temel farkı, anonim nitelik taşımamasıdır. Bir şair tarafından, doğal destanlara benzetilerek yazılır. Tasso’nun Kurtarılmış Kudüs, Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın Üç Şehitler Destanı adlı eserleri, birer yapma destandır.
'' Vergilius’un Aeneis’i:'' MÖ 29-19’uncu yüzyılları kapsar. Troyalı Aeneias’in uzun ve zorlu bir yolculuktan sonra Latin ülkesine gelerek Lavinium kentini kurması anlatılır. Lavinium sonradan Alba Langa ve Roma kentlerinin yerine kurulan ilk kenttir.
'' Milton’un Kayıp Cennet'i (Paradise Lost): '' Dante’nin İlahi Komedya'sı
'' Ariosto’nun Çılgın Orlando'su (Orlando Furioso):''